TÜİK'ten TÜFE Sepeti İçin Yeni Uygulama

 Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), istatistik üretim sürecinin, sürekli gelişen, değişen toplumsal, ekonomik, teknolojik ve dönemsel koşullara, bu doğrultuda artan ihtiyaç ve beklentilere dayalı her geçen gün geliştiğini ve iyileştiğini bildirdi.

TÜİK, internet sitesinde, Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) madde sepetinde madde bazında fiyat yayımı yerine daha detaylı endeks yayımına (COICOP 5) geçiş hakkında kamuoyu duyurusu yayımladı.

Duyuruda, TÜİK'in Resmi İstatistik Programı kapsamında yayımlamakta olduğu tüm istatistiklerde olduğu gibi, TÜFE'yi de uluslararası norm ve standartlar doğrultusunda, Avrupa İstatistikleri Uygulama Esasları'nın bütününü dikkate alarak hesapladığı ve yayımlandığı belirtildi.

TÜFE veri derleme, işleme ve dağıtım süreçlerine ilişkin tüm detayların, TÜİK'in Kalite Güvence Çerçevesinde de tanımlanmış olan "erişilebilirlik ve açıklık" ilkeleri kapsamında internet sayfasında yayımlandığı ifade edilen duyuruda, "İstatistik üretim süreci, sürekli gelişen ve değişen toplumsal, ekonomik, teknolojik ve dönemsel koşullara ve bu doğrultuda artan ihtiyaç ve beklentilere dayalı olarak her geçen gün gelişmekte ve iyileşmektedir" ifadesi kullanıldı.

Duyuruda, ulusal istatistik ofislerinin uluslararası standartlara uygun ürettikleri tüm istatistiklerin günün koşularına, piyasa ve kullanıcı ihtiyaçlarına cevap verebilmesi için bütün bu gelişmelerin yanı sıra iyi uygulama örneklerini de yakından takip ettikleri ve çalışmalarına yansıttıkları aktarılarak, bu doğrultuda, TÜFE kapsamında yayımlanmakta olan bazı tabloların sunum şekli ve içeriği konusunda, piyasadaki fiyat hareketlerinin kullanıcılar tarafından daha doğru okunması ve takip edilmesine imkan verecek bazı düzenlemeler yapıldığı bildirildi.

Aylık bazda yayımlanmakta olan ortalama madde fiyatlarına ilişkin tablonun da, kamuoyunda yanlış anlama ve yanıltıcı değerlendirmelere sebebiyet verdiği için, Mayıs 2022 TÜFE sonuçlarının yayımlandığı tarihten itibaren güncellenmemesine karar verildiği belirtilen duyuruda, şunları kaydedildi:

"Bunun yerine Harcama Gruplarına Göre Endeks Sonuçları tablosunun kapsamı genişletilerek, Amaca Göre Bireysel Tüketim Sınıflaması-COICOP 4'lü düzey yerine, daha ayrıntılı endeks değişimlerini içeren ve COICOP 5'i düzeye denk gelen 144 temel başlık için endeks sonuçlarının yayımlanmasına başlanmıştır.

2022 yılı itibarıyla TÜFE kapsamında 409 madde, 904 madde çeşidi için her ay yaklaşık 560 bin 392 fiyat derlenmektedir. Fiyat derleme işleminin "madde çeşidi" düzeyinde yapılıp, dünya genelinde ortalama fiyatların tamamını yayımlayan neredeyse hiçbir ülke bulunmamasına rağmen, ülkemizde "madde" düzeyinde yayımlanıyor olması, söz konusu tablonun kamuoyunda yanlış değerlendiriliyor olmasının temel sebebidir.

Netice olarak benzinli araç fiyatı olarak kamuoyuna sunulan madde fiyatı, takip edilen tüm benzinli araçların ortalama fiyatını yansıtmaktaydı. Bu durum homojen olmayan tüm maddeler için geçerlidir. Bu minvalde verilebilecek bir diğer örnek ise taze sebze ve meyve fiyatlarıdır. Mevsimsel geçişlerde fiyat hareketliliği yüksek olan ürünlerden, taze meyve ve sebze fiyatları haftada bir kez olmak üzere ayda dört kez derlenmektedir.

Söz konusu madde fiyatları tablosunda Kurumumuz tarafından dört kez (her hafta) derlenmiş olan taze sebze ve meyve fiyatının ortalaması hesaplanarak yayımlanmaktaydı. Ancak, kamuoyunun son haftadaki (en güncel) fiyatlara odaklanması nedeniyle, Kurumumuz tarafından açıklanan dört haftanın ortalamasına dayalı taze sebze ve meyve fiyatları da diğer ürünler gibi sıklıkla tartışma konusu olmaktaydı.

Taze sebze ve meyvede genel olarak sezon girişi olan aylarda, dört hafta ortalaması, son hafta fiyatından yüksek olabilirken, sezon sonunda ise son hafta fiyatlarına kıyasla daha yüksek ortalama fiyatlar oluşabilmekteydi. Kamuoyunda ise madde bazında son hafta fiyatlarından daha yüksek ortalama fiyat açıklandığında herhangi bir eleştiri gelmezken, tam tersi durumlarda Kurumumuz haksız eleştirilere maruz bırakılmaktaydı."

Ülkelerin Fiyat Yayımlama Durumları

Duyuruda, gerek ürünlerin homojen olmayan yapıları, gerekse aylık ortalama fiyatların haber bülteni yayımlandığı gündeki piyasa fiyatlarından farklı olabilmesi gibi nedenlerden ötürü, dünya genelindeki ulusal istatistik ofislerinin büyük çoğunluğunun madde düzeyinde fiyat yayımlamadığı aktarılarak, bu kapsamda Avrupa Birliği'ne (AB) üye ve aday ülkeler, EFTA ülkeleri, ABD ve Kanada'nın da yer aldığı 33 ulusal istatistik ofisinin internet sitelerinin de incelendiğinde, madde düzeyinde tüm fiyatları yayımlayan herhangi bir ülke bulunmadığının görüldüğü kaydedildi.

Bu kapsamda, ilgili ülkelerden 17'sinin hiçbir şekilde fiyat bilgisi paylaşmadığı, 9'unun seçilmiş maddelerin aylık ortalama fiyatlarını, 4'ünün seçilmiş maddelerin yıllık ortalama fiyatlarını, 3'ünün ise sadece aylık enerji fiyatlarını yayımladığının tespit edildiği vurgulanan duyuruda, şu bilgiler verildi:

"İlgili ülkelerin açıkladığı endeks düzeylerine bakıldığında COICOP 4. ve 5. düzeylerde endeks bilgilerinin paylaşımının yoğunlaştığı görülmektedir. TÜİK'in 3 Haziran 2022 itibarıyla COICOP 4'lü seviyeden, daha detaylı olan COICOP 5'li düzeye geçmesinin yanı sıra, seçilmiş ürünlerin aylık değişim fiyatlarının da yayımına başlamasıyla birlikte Türkiye'nin bu alanda, AB'ye üye ve aday ülkeler, EFTA ülkeleri, ABD ve Kanada'nın yer aldığı 33 ülke içinde şeffaf olan ülkelerin başında yer aldığı, umumi verilere dayalı olarak müşahade edilmektedir."

Benzin Ve Motorin Fiyatları Hakkında Kamuoyu Bilgilendirmesi

Duyuruda ayrıca, benzin ve motorin fiyatlarının, TÜİK bölge müdürlükleri tarafından aylık ürün fiyat derleme dönemlerinde, akaryakıt satış noktalarından derlendiği ifade edilerek, ilgili ürünlere tüketim miktarları ise Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu'ndan (EPDK) alınan günlük pompa satış miktarlarına ait idari kayıtlardan temin edildiği bildirildi.

Özellikle benzin ve motorin fiyatlarındaki günlük fiyat dalgalanmalarından ötürü, bu ürünlere yönelik günlük talepler de genel itibarıyla zamlı fiyatlar yansımadan önce ciddi oranda artış gösterdiğine işaret edilen duyuruda, şu değerlendirmelere yer verildi:

"Kurumumuz tarafından ilgili ürünlere ait aylık ortalama satış fiyatı, günlük fiyatlarla günlük tüketim miktarlarının ağırlıklandırılması yöntemi ile hesaplanmaktadır. Uluslararası uygulamalar da fiyat değişikliği hesaplamalarının olabildiğince tüketim miktarı ile ağırlıklandırılmış fiyatlar üzerinden yapılmasını önermektedir.

Bazı basın yayın organlarında yer alan ve reel iktisadi talebin göz ardı edilerek, sadece 'günlük ortalama fiyatlar' üzerinden basit ortalama alma yöntemiyle elde edilen yüzeysel fiyatlarla kurumumuz tarafından ilgili ürünlere yönelik günlük tüketim miktarının da hesaplara dahil edilerek elde edilen "ağırlıklandırılmış ortalama fiyatların" farklılık göstermesi, kullanılan metodolojilerin farklılığından kaynaklanmaktadır.

Homojen ürün gruplarında dahi farklı yöntemler kullanılarak aynı madde fiyatı sonuçlarına ulaşılmaya çalışılması neticesinde ortaya çıkan tartışmalar, TÜİK'in AB'ye üye ve aday ülkeler, EFTA ülkeleri, ABD ve Kanada'da olduğu gibi seçilmiş homojen maddeler haricinde kalan ürünlerin fiyatlarının yayımlanmaması kararının ne denli isabetli bir karar olduğunun önemli bir göstergesidir."